Geodibertsitatea. Harkaitzek ematen diguten guztia

Lurralde baten geologia bere harriak eta fosilak baino askoz gehiago da. Bere balioa milioika urtetako (Ma) kontakizun liluragarritik haratago doa. Geodibertsitateak erabat baldintzatzen ditu gure historia, gure kultura eta gure ekosistemak, eta diruz nekez kuantifikatu daitezkeen baliabideak eta zerbitzuak ematen dizkigu. 

Gure haranen orientazioak, erliebe nagusien kokapenak eta baliabide geologikoek gure kokalekuak baldintzatzen dituzte. Beti izan da horrela. Cromagnon gizakiek kostaldetik gertu zeuden kobazuloetan aurkitu zuten babesa eta Altxerri edo Ekain bezalako artelanak utzi zizkiguten. Debako Historiaurreko Bailarak (HAB) Kantauri isurialdeko aztarna paleolitikoen kontzentrazio handienetako bat du. Geoparkeko kareharrietan sortutako kobazuloak babesleku onak izan ziren gure arbasoentzat.

Arditurriko metalak edo Añanako gatzak gune estrategikoak izan ziren Erromatar Inperioa penintsularen iparraldean hedatu zenean. Erdi Aroan, burdinak eta uraren eskuragarritasunak burdinolen industria elikatu zuten, eta, ondoren, garai modernoan, Bilboko meatzaldeko Labe Garaiekin eta Euskadiko XX. mendeko hedapen ekonomiko eta sozial handiarekin jarraitu zuen. Kareharriak berehala bihurtu ziren zementu, bizitza hobe baten bila zetozen milaka pertsonen bizilekuak eraikitzeko. Gure lurra duela 100 milioi urte (Ma) itsaso tropikala izan ez balitz, oso litekeena da lehenagoko ezer horrela ez izatea, eta, beraz, oso litekeena da gu ere desberdinak izatea gaur egun.

Erliebeak bailara eta eskualde desberdinen arteko desberdintasun klimatikoak ere baldintzatzen ditu. Arrokak gainazalean deskonposatzen dira eta gure nekazaritzaren, basoen eta elikaduraren oinarri diren lurzoruak eratzen dituzte. Arabako Errioxako ardoak desberdinak izango lirateke, baldin eta Kantauriar mendilerroak, kareharriz osatuak, bertako lurzoruen osaera eta klima baldintzatu ez balitu. Iberiaren eta Europaren arteko talkak mahatsondoa hazteko orbain ezin hobea utzi zuen.

Gure mendiak gorde eta kudeatzen dituzten urek berde mantentzen dute gure paisaia, eta bizitza ematen digute, guri eta haren mende dauden milaka eta milaka flora- eta fauna-espezieri. Erliebea, klima, harriak eta lurzoruak dira gure ekosistemek sortzen dituzten prozesu biologikoen oinarria. Geodibertsitateak biodibertsitateari eusten dio. Ez da ikusten, baina hor dago eta bio-a bezain beharrezkoa da gure biziraupenerako.

Zumaiak urtero ospatzen du olagarroaren jaia. Zefalopodo honen arrantzak tradizio luzea du, flyscharen existentziarekin zuzenean lotutakoa. Geruza gogorrak eta bigunak tartekatzen direnez eta olatuei aurre eginez orientatuta daudenez, labarren higadura oso aktiboa da; izan ere, itsaslabarrek atzera egiten dute, eta beren oinak uzten dituzte putzu natural txikiz betetako marearteko zabalgune zoragarri horretan.

Lurralde bateko baliabide geologikoak ondo ezagutzea funtsezko abantaila estrategikoa izan da beti zibilizazio guztien garapenerako. Inperio handi guztiek beren hedapena ingurunearen eta baliabideen ezagutzara baldintzatu dute. Edozein inbasioren aurrelari-taldeetan beti zegoen norbait lurra begiratzen eta ikusten zekiena.

Gure geodibertsitateari lotutako baliabideak ezagutzea eta behar bezala erabiltzea funtsezkoak izango dira gure gizartearen erronka nagusietako askotan. Klima-beroketa esparru batean, uraren kudeaketa funtsezkoa izango da tokiko eta nazioarteko gatazkak sortu nahiz saihesteko. Trantsizio energetikoak, teknologiaren hedapenak eta gure ibilgailu-parkearen elektrifikazioak mineral kopuru handiak behar dituzte, batez ere Afrikan eta Latinoamerikan, horien aztarnategiak oraindik ez baitira ondo ezagutzen edo ez baitira ustiatzen ari.

Geoparkean ez daukagu erronka handi horientzako irtenbiderik, baina geodibertsitate aberatsa eta askotarikoa dugu, ondo ezagutzen duguna eta gure bisitari eta jarraitzaile guztiekin partekatzea maite duguna. Gure geodibertsitateak aberastasuna eta garapenerako materialak eman dizkigu; bai, baina baita ura, lur emankorrak, ekosistemak, kultura eta neurtzen askoz ere zailagoa den zerbait ere: paisaia jakin bat eta historia jakin bat duen lur baten parte izatearen sentipena.

* Gehiago jakiteko, deskargatu 'Geodiversidad. La memoria oculta de la tierra vasca' liburua.